Гэтым разам 260-кіламетровы маршрут аб’яднаў 12 цікавых месцаў у ваколіцах Гродна. Хочаце пабачыць палац, праз які растуць беларускія джунглі ці дзіўнай прыгажосці храмы? А можа вас цікавяць драўляныя млыны і падвясныя масты? Ці закінутыя помнікі савецкай эпохі? То самы час паўтарыць маршрут Hrodna.life у бліжэйшыя выхадныя. Пакуль межы зачынены, даведаемся, як #ЖывеСабеБеларусь.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/08/marshrut-2-1-1024x724.jpg)
1. Чарлёна. Падарожжа адкрываецца прыгодамі
Планавалася, што першым прыпынкам маршруту будуць Масты. Ажно не. Мы знайшлі цікавосткі раней, чым думалі, седзячы на канапе. Прыпыніліся ля царквы пры дарозе, каб зрабіць некалькі здымкаў.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/charljona-26-1024x683.jpg)
Гістарычная даведка. Царква Раства Багародзіцы каля вёскі Пладовая пабудавана з цэглы ў 1876−1879 гадах у рэтраспектыўна-рускім стылі. Храм узвялі на месцы старой драўлянай царквы паводле праекту архітэктара А. Лазінскага.
Пасля азірнуліся і пабачылі яшчэ адзін паварот. Уздоўж стаялі старыя ліпы, а ўдалечы віднелася старая цагляная сцяна. Цікаўнасць не дала абмінуць нечаканую знаходку.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/charljona-7-1024x576.jpg)
Гаспадары дома, Марыя і Уладзімір Заботкіны, расказалі, што жывуць у доме 50 гадоў і атрымалі жыллё ад саўгаса.
«Нічога мы не знаем, адно што раней тут княгіня жыла. Таму і брама і ўсё астатняе, — патлумачыў гаспадар. — Быў палац княгіні ў парку. Зараз там няма нічога. Толькі ўсё ходзяць, шукаюць нешта з мінаіскацелямі».
Гаспадар махнуў рукою у бок парку. Мы скіраваліся ў туды, шукаць адказы на яго загадкі.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/charljona-1-1-1024x576.jpg)
Дарога вывела да яшчэ адных старых пабудоваў. Тут мы пазнаёміліся з Генрыхам Мысліўцом. Ён фермер. Вырошчвае тут гародніну і трымае пасеку.
«Гэта былая сядзіба Друцкіх-Любецкіх, — патлумачыў ён наконт „княгіні“ і „палаца“. — Тут у іх была аранжэрэя. Там навоз закладвалі ў ямы, каб цяпло ішло ад распаду арганікі. Там купал быў шкляны — гадавалі кветкі. Нават зімой мелі жывыя ружы».
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/charljona-11-1024x576.jpg)
Гістарычная даведка. Сядзіба Друцкіх-Любецкіх, вёска Черлёна (Пладовая). Мясцовасць у 1799 набыў князь Францішак Друцкі-Любецкі. Ён пабудаваў вялікі драўляны двор, які стаў маёнткам яго сям'і на 100 гадоў. Апошнімі ўладальнікамі сядзібы былі Уладзіслаў Друцкі-Любецкі (1864−1913) жанаты на Марыі Замойскай, а пазней іх дзеці Тэрэза і Яніна. Іншыя маёнткі роду Друцкіх-Любецкіх былі ў Шчучыне, Новым Полі і Шэметаве.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/charljona-14-1024x576.jpg)
Генрых узяў зямлю з развалінамі ў арэнду. Казаў, калі дабраўпарадкавалі пляц, знайшлі цэлую сістэму напаўразбураных падземных хадоў і інжэнерных збудаванняў. Чуў, што раней падземныя хады ішлі ад палаца да капліцы, аранжарэі, гаспадарчых забудоваў і нават да царквы. Але зараз ад палаца няма і сляда. «Толькі кавалкі цэглы і кафлі ў яры. Адчуваецца, што некалі было багата».
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/charljona-chb-1024x355.jpg)
Цагляная брама, якая прывяла на да былой сядзібы, некалі вяла да сямейнай капліцы-ўсыпальніцы Друцкіх-Любецкіх. Яе разбурыла выбухам падчас вайны. «На тых фундаментах дом і паставілі. Хто там што глядзеў пры Саветах», — расказаў Генрых.
Найлепш з усёй сядзібы захаваліся гаспадарчыя пабудовы і стайні. Зараз у стайнях месціцца кантора фермерскай гаспадаркі. «Была канюшня на 100 коней, а зараз кабінеты. Вокны высокія і сцены во якой таўшчыні. Відаць, што рабілі на вякі».
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/charljona-17-1024x576.jpg)
Апроч стайняў быў у гаспадарцы Друцкіх-Любецкіх яшчэ спіртзавод і падвалы, дзе рабілі сыр. Рабочыя жылі побач у службовых дамках на чатыры сям'і. Домікі стаяць дагэтуль. Праўда, цяпер іх выкарыстоўваюць з большага як лецішчы.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/charljona-21-1024x576.jpg)
«У гэтай хаце наша бабуля жыла, 1901 года нараджэння. Ёй калгас дом даў, Чарлёна. Расцілі яны вішні, агрэст, смародзіну, гародніну розную, — расказвае гаспадыня аднаго з домікаў, гродзенка Ірына Кашкайла. — А да савецкага часу быў маёнтак».
Бабуля расказвала, што мама мая, 26-га года нараджэння, ды іншыя дзеці з вёскі, гулялі з панскімі дзецьмі. Ніхто нікому не забараняў. Некалькі гадоў таму прыязджалі ўнукі ці праўнукі тых, што з маёнтка. Хадзілі тут, здымалі. Але ўжо мала што засталося".
2. Масты: 7 мастоў і стары вакзал
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/masty-70-1024x683.jpg)
Гістарычная даведка. У невялікім горадзе на Нёмане — 7 мастоў. Найбольш адметны — пешаходны. Яго пабудавалі ў 1972 годзе і аднавілі ў 1995. Мост мае даўжыню 193,3 метры і шырыню 1,5 метра. Гэта адзіны вялікапралётны пешаходны мост у Беларусі.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/masty-55-1-1024x683.jpg)
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/masty-52-1024x769.jpg)
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/masty-56-1-1024x512.jpg)
Чыгуначную станцыю ў Мастах адкрылі ў 1886 годзе. У той самы перыяд пабудавалі вакзал.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/masty-3-1024x576.jpg)
3. Пескі: касцёл, царква і млын
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/peski-31-1.jpg)
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/peski-8-1024x684.jpg)
Гістарычная даведка. Касцёл Маці Божай Ружанцовай у Песках. Помнік архітэктуры XIX стагоддзя. Першы драўляны касцёл у Песках пабудавалі ў 1782 годзе, пры Сапегах. Ад яго да нашага часу захаваўся толькі літы звон. Неагатычны храм з цэглы і бутавага каменю ўзвялі на месцы старога ў 1915 годзе. Цэнтральная вежа-званіца была разбурана артабстрэлам падчас Другой сусветнай. Пасля вайны у касцёле быў склад. Вярнулі храм вернікам у 1989. Рэстаўрацыя касцёла ішла да 1997.
«Царква ў нас даўней стаяла. Касцёл пачалі будаваць у 1905-м, а ў 10-м скончылі, — расказаў мясцовы жыхар Станіслаў Гецольд. — Ад 1991 года аднаўленне пачалося. Раней там быў склад, тытунь прынімалі. Тут усе тытунь вырошчваюць».
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/peski-15-1-1024x684.jpg)
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/peski-5-2-1024x684.jpg)
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/peski-4-1024x684.jpg)
Гістарычная даведка. Царкву Святога Мікалая збудавалі ў 1870 годзе, побач са старым драўляным храмам. У савецкі час не зачынялася.
У цэнтры вёскі, каля крамы, захаваліся гаспадарчыя пабудовы XIX стагоддзя. «Тут была чарапярня, а потым зернесклад. А яшчэ раней млын быў, потым турбіна стаяла і трансфарматарная станцыя», — расказаў мясцовы жыхар Анатоль Варановіч.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/peski-18-1.jpg)
На чарапярні за савецкім часам рабілі чарапіцу з цэменту. Пасля вайны не было чым крыць дахі. «Жалеза дарагое, а шыферу яшчэ не было. То ўсе бралі гэту чарапіцу, я сам браў.»
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/peski-19-1024x684.jpg)
Пра рэчку Зяльвянку, што зараз цячэ малым ручайком, мужчыны ўзгадваюць — некалі была вялікая рака.
«Лазні тут былі яўрэйскія і басейны з падагрэвам, — кажа Варановіч. — Яшчэ пацаном быў, то мы ваду качалі у гэтыя лазні. Да 60-х гадоў яны працавалі. А як асушылі балоты, пазасыхала ўсё, вада спала. З лазняў тры кватэры зрабілі».
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/peski-35-1024x683.jpg)
Да крамы гэтым часам пад’ехаў фургон з прадуктамі. «Вось і малака дачакаўся, пакуль з вамі размаўляў. А то хацеў з пустымі рукамі дахаты ісці», — развітваецца Варановіч. А мы едем далей.
4. Плябанаўцы: касцёл на гары
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/pljabana-cy-36.jpg)
Гістарычная даведка. Касцёл Найсвяцейшай Тройцы ў Плябанаўцах заснавала Бона Сфорца ў 1550 годзе. Сучасны драўляны храм пабудаваны ў 1740, на самым высокім месцы ў акрузе. Фінансавала будаўніцтва храма, а пасля, у 1841 і яго рамонт, сям’я Біспінгаў. Пры касцёле знаходзяцца іх сямейныя грабніцы.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/pljabana-cy-9-1024x684.jpg)
Сядзіба Біспінгаў знаходзіцца зусім блізка, у Струбніцы.
5. Струбніца і Біспінгі: Ад Вестфаліі да Варкуцінскіх лагераў
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/strubnica-34-1.jpg)
Ад дарогі відаць найперш гаспадарчыя пабудовы з «удасканаленнямі» савецкай гаспадаркі. Паўз іх у лес вядзе брукаванка. Праз некалькі крокаў мы трапілі у паселішча, зарослае ляснымі джунглямі.
— Позна фатаграфіруеце, — кідае на хаду выпадковы мінак. — Тут арка красівая была. Ужо абвалілася.
— А што яшчэ тут было?
— Сядзіба паноў Біспінгаў. А больш не ведаю, не пры мне было.
Гістарычная даведка. Сям’я Біспінгаў перасялілася ў ВКЛ з Вестфаліі ў XVIII стагоддзі. Верагодна, што Струбніца — іх найстарэйшая рэзідэнцыя. Тут была выдатна пастаўлена эканоміка і віравала грамадскае жыццё. Апошні гаспадар сядзібы, Казімір Біспінг, быў вайскоўцам, служыў у царскай і польскай арміях. У сям'і Казіміра было трое дзяцей. У кастрычніку 1939 яго арыштавала НКУС. Казімір Біспінг сядзеў у турмах Гродна, Ваўкавыска і Мінска. У лютым 1941 асобая нарада НКУС асудзіла яго за «ўдзел у барацьбе з Чырвонай арміяй» да 8 гадоў калоніі і 3 гадоў пазбаўлення правоў. Казімір Біспінг загінуў у адным з лагераў у Рэспубліцы Комі. Рэабілітаваны ў 1993.
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/strubnica.jpg)
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/strubnica-9-1024x768.jpg)
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/strubnica-33.jpg)
Будынкі сядзібы пасля вайны належалі мясцоваму калгасу. У 1960 сядзіба пацярпела ад пажару. Да нашых дзён захаваліся млын, бровар і гаспадарчыя пабудовы.
6. Бонус падарожжа — поле валошак па дарозе на Рось
![Палац у лясных джунглях, пешы мост і кавалачак Вестфаліі ў Беларусі: падарожжа на 12 цікавостак за 1 дзень](https://dzh7f5h27xx9q.cloudfront.net/wp-content/uploads/2020/07/valoshki-3-1-1024x521.jpg)
Мы праехалі палову маршрута. Працяг — у чарговым матэрыяле цыкла #ЖывеСабеБеларусь.