Хамства і абыякавасць: гарадзенскі почырк
Гэта было яшчэ ў недалёкім мінулым, калі я не магла нават уявіць, як складзецца мой лёс. Я смяялася з іх словаў, з пенай на вуснах распавядала пра сваю шчырую любоў да гэтага маленькага горада, знаходзіла тысячы доказаў і апраўданняў для марудных і абыякавых ў сваёй большасці гарадзенцаў.
Цяпер, пасля года новага жыцця, падарожжаў, пераездаў і прыгод за межамі роднай краіны, я ўсё часцей пачынаю задумвацца, ці так прыемна зноў пускацца ў гарадзенскую самоту.
Змардаваная летнімі Кіевам і Масквой, я штурхаюся ў перапоўненым метро на шляху да Беларускага вакзала. Свядомасць апантана толькі адной ідэяй: купіць квіток на цягнік да Беларусі.
Стоячы ў неймаверна доўгай чарзе ў касу, я здзіўлена гляжу на незадаволеную жыццём касірку, якая паведамляе мне, што да канца тыдня ўсе квіткі ў беларускім напрамку раскупленыя, засталіся толькі месцы ў купэ, коштам пераўзоходзячыя, як мне падалося, набыццё персанальнага самалёта.
Але пякучае жаданне апынуцца дома, пераступіць парог сваёй кватэры, адчуць пах мамінага варыва, і, нарэшце, на некалькі тыдняў забыцца, бярэ сваё.
Цягаючы за сабой велізарную валізку, я курсірую па вакзале ад даведкі да кас і назад. Нарэшце, страціўшы надзею і ледзь не плачучы ад гора, я гляжу ў вочы маладзенькай дзяўчыне-стажору, паўтараючы ўжо завучаны тэкст: “Мне патрэбен любы бліжайшы плацкарт у беларускім кірунку”.
Горад не важны. Гродна, Мінск, Магілёў, Гомель – любы квіток падыдзе. Яна хутка пстрыкае пальцамі па клавіятуры, хвіліну разглядае нешта на маніторы і звонкім голасам заяўляе мне, страціўшай ўсю надзею на поспех: “Дакумент, калі ласка!”.
У Мінск хуткі цягнік № 198 прыбыў у палове сёмай раніцы па мясцовым часе. На радасцях ад адчування, што я нарэшце ступлю на такі звыклы і родны ўзор тратуарнай пліткі, удыхну знаёмае, заўсёды крыху сырое, беларускае паветра, я не надала значэння таму, што прыйшлося самой сцягваць на перон свой непад’ёмны чамадан.
Настрой змог азмрочыць і той факт, што круглатвары праваднік Саша, усю дарогу зазываўшы мяне на гарбату з вафлямі, не тое каб дапамог спусціць багаж, а нават не падаў мне, хістаючайся на прыступках, рукі.
Усведамленне таго, што ў Маскве мой чамадан не пераадолеў ў маіх руках ні аднаго спуску або ўздыму прыйшло нашмат пазней, калі стомленая трохгадзіннай паездкай у маршрутцы Мінск – Гродна, я з нечалавечымі высілкамі спрабавала ўлезці ў гарадскі аўтобус.
Хлопец, які сядзеў насупраць дзвярэй, узгадаваны на мамчыным хлебе, свяціўся здароўем, з непадробнай цікавасцю назіраў за маімі спробамі пагрузіць сябе і свой багаж у транспартны сродак, месцамі ўсміхаўся, а пасля таго, як я, нарэшце, пераадолела прыступкі і ўладкавала чамадан, пачаў ажыўлена абмяркоўваць мае патугі са сваім прыяцелем. Думка пра тое, што варта было б дапамагчы ці саступіць месца, яго галаву, роўна як і галаву яго прыяцеля, не наведала.
З той хвіліны хамства ў Гродна пачало пераследваць мяне паўсюль, і гэта, смела магу адзначыць, не параноя.
Увечары таго ж дня, давёўшы мяне да поўнага адчаю, на мяне раскрычалася прадаўшчыца крамы, якой я ветліва паказала на тое, што яна памылілася ў марцы выбраных мной цыгарэт. У тым, што мая заўвага не несла ў сабе ніякага негатыўнага настрою, я ўпэўненая нават больш, чым у тым, як мяне завуць.
– Э, прабачце, вядома, але Вы мне хаміце …
Знаходзячыся ў поўнай разгубленасці пасля тырады пра тое, як ёй усё гэта надакучыла, якая страшная моладзь пайшла і што ўсе нам не так і не гэтак, і яе, бедную, ужо два разы ледзь да інсульту не давялі, я глядзела ў твар прадаўшчыцы акругленымі вачыма і не знаходзіла слоў.
– Я ўсяго толькі папрасіла Вас выканаць Вашу працу. Калі б я ведала, якую рэакцыю выклічуць гэтыя мае словы, я, вядома, пайшла б дадому без цыгарэт, рэшты і праблем.
Але, на жаль, як пасля заўважыў мой сябра: “Гэта Гродна, дзетка. Маааленькі такі, сварлівы гарадок. Памятаеш, ты тут расла?»
Я ўсё памятаю, усё ведаю і ўсё ўлічваю, але, як вядома, да добрага прывыкаеш вельмі хутка.
Для тых чытачоў, якія яшчэ не зразумелі ў чым, уласна, справа, дакладваю, што апошні год свайго жыцця я правяла ў Маскве, усім знаёмай золатагаловай сталіцы.
І паспрабаваць на ўласнай скуры давялося многае: працавала я і афіцыянтам, і бармэнам, і менеджарам, была кур’ерам, прамоўтэрам, агентам разнастайных фірмаў і прадпрыемстваў, і фінансы мне мае не тое, што рамансы, оперы спявалі, і на вакзале пару разоў даводзілася начаваць, але ж маральныя каштоўнасці мае ад гэтага не пацярпелі. Выхаванне і этыкет, яны ж як талент, іх не прап’еш.
У чым жа тут праблема? Праблема сябе чакаць не прымусіла і на паверхню ўсплыла пры поўным парадзе. Справа ж уся, аказваецца, у грошах. І як бы не хацелася ў гэтым месцы дадаць іроніі, лепш сесці і горка зарыдаць, закрываючы твар рукамі.
Раззлаваў наш народ гэты пастаянны недахоп грошаў. Не падабаецца людзям так жыць, заробак па кучках раскладваць, эканоміць на ўсім, красці, нарэшце, стаміліся ўжо, бо грэшна. А па-іншаму не атрымліваецца: кошты растуць, зарплаты стаяць, бензін даражэе, дэвальвацыя поўным ходам, праца не задавальняе, бізнесу не даюць развівацца – усё тыя ж старыя песні пра галоўнае, толькі з новым размахам.
А я тут са сваёй культурай ды эстэтыкай, але ўсё ж …
Культуры і развіцця гродзенцам, як і грошай, не хапае, але пэўную заканамернасць я знайшла – усе п’юць. Ну, добра, добра, не ўсе, а то проста бачу, як Вы моршчыце лоб, чытаючы гэты сказ, але кампанія не старэйшая за пятнаццаць гадоў, якая гучна лаецца матам, п’е дакладна. А на мае пытанні «Навошта і чаму?» сябры, напускаючы на сябе страшную тугу, адказваюць: “А што яшчэ рабіць? З такім жыццём … »
Далей можна не працягваць, таму што пра «такое жыццё» вы і так усё ведаеце.
Але я здзіўляюся ўсё ж, як можа сучасны чалавек не знайсці сабе іншага занятку, як ледзь не кожны вечар піць гарэлку ў гродзенскіх барах, суправаджаючы гэтыя «ўліванні» размовамі пра недахоп фінансаў, развал краіны, адсутнасць ідэалогіі і культуры.
Дык кнігі чытайце ў рэшце рэшт, якая да чорта ідэалогія, калі студэнт гуманітарнага факультэта не ведае, у якім годзе быў заснаваны горад, у якім ён нарадзіўся і жыве. Фільмы глядзіце, бегайце па вечарах, у басейн хадзіце, гуляйце – гэта ж у Беларусі не забаронена!
І вось яшчэ, пра забароны, урад, законы і іншыя балючыя кропкі нашай з вамі Радзімы. Дрэнны прыклад, кажуць, заразлівы. А ўжо ў каго павучыцца хамству і злараднасці, як не ў нашых, моцнага ім здароўя, чыноўнікаў.
Мая мама, якая вырашыла ўзяць пад апеку дзяўчынку з дзіцячага дома, за што, здавалася б, можна быць ёй бязмерна удзячнымі, атрымала разам з шэрагам сур’ёзных перашкод яшчэ і пару літраў брудных абраз. А калі справа дайшла да афармлення дакументаў, пашкуматала сабе ўсе нервы, сутыкаючыся з некампетэнтнасцю мясцовых уладаў у рознага роду пытаннях.
І быццам бы ўсё ў нашай краіне падвяргаецца самаму жорсткаму кантролю, людзей садзяць у турмы, штрафы выпісваюць, правы адбіраюць, а вось пра тое, што ў дзяржаўнай установе адукацыі N, дырэктар, спадарыня Z, выпісвае супрацоўнікам матэрыяльную дапамогу, з якой 70% ёй жа, спадарыні Z, даводзіцца вярнуць, гісторыя замоўчвае.
Для тых, хто пачынае ціха ненавідзець аўтара гэтага артыкула, паведамляю, што Гродна, як і беларускі край, свой народ і нацыянальную культуру я люблю шчыра, свядома і моцна, хоць з беларускага ўва мне хіба што грамадзянства.
І жоўць у гэты артыкул прасачылася толькі таму, што балюча глядзець на тое, як рэгрэсуе дарагі твайму сэрцу куток. Крычым направа і налева, што мы Еўропа, а Еўропы дык і днём з агнём не адшукаеш.
Пакеты ў супермаркетах даражэй за золата, у барах ды рэстаранах персанал паліць, пакуль ты сядзіш увесь у брудным посудзе, а дырэктар кавярні Алібі, які выклікаў на мяне міліцыю за тое, што я папрасіла выклікаць яго ў залу, запляваўшы мне падчас нашай гутаркі ўвесь твар, абліў мяне трохпавярховым матам.
Культурная сталіца Беларусі, ведаеце, што тут казаць. Ды і казаць, уласна, ці можна?
Я выразна разумею тое, што Масква – не Расія, а Расія – не Масква. Але ў Маскве гавораць, гавораць шмат, адкрыта і бясстрашна, хай і небеспакарана.
І пра Беларусь разважаюць, толькі з нейкім дзіўным непадробным жалем у вачах.
Дарогі, кажуць, у вас добрыя, і малако скісае, як і належыць, праз пару дзён, а народ беларускі шкада, не дзіўна, што з’язджаюць ўсе.
Я, хай даруе мне беларуская нацыя, заўсёды лічыла, што паняцце «нацыянальная свядомасць» у гэтай краіне з’яўляецца, у большасці сваёй, выдуманым паняццем, вось і звальваюць пры першым зручным выпадку.
Культуру і традыцыі свае не беражэм, мовай не карыстаемся, рэвалюцыянеры з нас нікуды не вартыя, правоў сваіх не ведаем, затое абавязкі ўжо на тытульным лісце дзённіка першаклашкі пералічаныя.
Галоўнае, колькі сябе памятаю, усё жыццём незадаволеныя былі, і цяпер незадаволеныя, і ў наступны раз прыеду – зацягнуць усё тую ж песню.
Праўду кажуць, напэўна, што не чалавек змяняе краіну, а краіна чалавека.