Літаратурна-макулатурны альманах
На суд чытачоў вынеслі свае творы чальцы Саюза пісьменнікаў Беларусі, так ці іначай звязаныя з Гарадзеншчынай, а таксама маладыя аўтары, якія, відаць, рыхтуюцца ўступіць у гэтую суполку. У прадмове да альманаха гаворыцца:
“Калі доўга і мэтанакіравана працаваць, поспех і плён вымушаны будуць дасягнуць пэўнай ступені ўздыму. Гэта – аксіёма, і гродзенскія пісьменнікі пацвердзілі яе дакладнасць яшчэ раз”.
У зборніку шырока прадстаўлены проза, паэзія і публіцыстыка, мяркую, усё самае лепшае, што было створана гарадзенскімі пісьменнікамі за апошні час. Ну, што, пачытаем? Пачнем з паэзіі. Адкрываю наўгад. Браніслаў Ермашкевіч, верш “Гродна”:
Горад справы, дарадчык, рамантык,
Прававед, навуковец, гісторык…
Разам з людам і ў шчасці, і ў горы
Ён будуе падмурак гарантый.
Што да чаго? Як горад можа будаваць нейкі падмурак? Гарантый чаго? Чаму ўвогуле ён, горад –прававед ці гісторык, а не, да прыкладу, бухгалтар або сантэхнік? Незразумела. Возьмем другі верш таго ж аўтара:
Бывала, што парой начною
Я каласы збіраў у сноп.
Навошта каласы збіраць ноччу? Можа, поле калгаснае, а сноп – для ўласнага падворка? Тады зразумела. І яшчэ адзін верш з падборкі Б. Ермашкевіча. Ён называецца “Чаго не хапае?”:
Чаго ў жыцці нам не хапае?
Ёсць бульба, хлеб, кавалак сала?
Во задачка. Давайце падумаем разам. Калі ў беларуса ёсць шкварка, то павінна быць і… Ну? Што? Здагадаліся? Паэт жа, відаць, у роспачы ад таго, што не можа знайсці правільны адказ, далей піша:
І я іду, баюся збіцца,
Дарогай, сцежкай, бальшаком.
Слязіну, што згубіў у жыце,
Даўно я высушыў тайком.
Моцны вобраз! Смела. Толькі ўявіце сабе: ідзе па жыце знерваваны чалавек і раптам – пусціў слязіну на зямлю. Я толькі не разумею аднаго, як яе потым можна высушыць тайком? Ды і навошта, хай ляжыць у жыце, без слязіны, відавочна, лягчэй рухацца.
Вобраз слязы ўзнікае ў вершы другога аўтара – Пятра Сямінскага:
Зноў на твары ў рэчышчы зморшчын
Я заўважыў расінку-слязу.
Колькі горкіх, а зрэдку салодкіх
Іх лягло паміж намі ў паклон?
Падлічыла мне сэрца з дрыготкай,
Аказалася – роўна мільён.
Вось гэта лічба. Для мільёна слязінак якое ж патрэбна жыта? Дарэчы, наконт сэрца. Чытаем у Ірыны Данік:
Гудзе ў сэрцы думак рой…
Мне раней здавалася, што думкі ўсё ж прысутнічаюць у іншым месцы. Тут жа ўсё пераблыталася і таму:
І нешта ў галаве гудзела,
А сэрца паляцела ўніз.
Напэўна, думкі ўрэшце вярнуліся туды, куды трэба. Добра, гартаем далей. Спыняюся на вершы Георгія Кісялёва “Ночь в мастерской скульптора”. Першая ж страфа ўражвае, а так і павінна быць у добрым вершы:
Вам приходилось спать со львом
Без признаков озноба?
Мы в положении половом
Соседствовали оба.
Спаць з ільвом ні ў якім стане мне, на шчасце, не даводзілася. Але што ж гэта робіцца з лірычным героем верша? Далей аказваецца, што нічога страшнага. Дзея адбываецца ў майстэрні скульптара, памятаеце? Хутка чытач даведваецца, што ўпамянуты ў першым радку леў зусім не знакаміты драпежнік, а… Леў Сапега ў выглядзе помніка. Герой верша ляжыць на цюфячку, а Леў стаіць проста на бетоннай падлозе, бо што яму зробіцца, ён жа помнік.
А вось яшчэ адзін аўтар, на гэты раз сапраўдны аматар прыроды – Мікалай Сяроў. Між іншым, у сваім паэтычным багажы ён мае ажно чатыры зборнікі вершаў. Ну і ў нашым альманаху змешчана добрая нізка. Сярод іншых – верш “Птицы и гнёзда” (назва чамусьці падалася мне смутна знаёмай, але не буду прыдзірацца):
Настроили спешно гнездовий
И клювом под крыльями чешут,
Да карк свой гортанный грачовый
Швыряют по хворосту решет.
Як вам вышыня паэтычнага палёту? Як вы ацанілі аўтарскі неалагізм “карк” у дачыненні да грака? Увогуле, птушыная тэма моцна хвалюе паэта. Наступны верш ён пачынае так:
Люблю смотреть я на грачей.
Аднак, не проста на птушак, а
На их грачовые утехи,
На их весенние потехи.
Сапраўды, здаецца, так пра гракоў яшчэ ніхто не пісаў. Празаічны раздзел альманаха спаборнічае з паэтычным. Толькі адзін твор мне падаўся дастойным публікацыі – апавяданне Ніны Рыбік “Вечар перад Ражаством”. Уся астатняя проза ў “На Нёманскай хвалі”, на маю думку, трафарэтная, невыразная і абсалютна нецікавая. Гумарэскі ў канцы альманаха навяваюць змрочную тугу. Праўда, у раздзеле публіцыстыкі крыху пазабавілі санаторныя нататкі Ірыны Шатыронак “На водах”, цытую:
«…Доверху набиты коричневыми шляпками верх [так у тэксце – Ю. К.] польские боровики, моховички, попадаются боровики, подосиновики, фиолетовые красноголовики, мясистые грузди и опрятные подберезовики».
Аўтарцы хочацца сказаць: слухайце, з грыбамі трэба асцярожней. Польскі баравік, або польскі грыб, як яго часцей называюць, гэта і ёсць адзін з відаў махавіка. Каб грузд быў мясістым, ніколі такога не бачыў. Можа, дзе каля Чарнобыльскай станцыі. А падасінавік – гэта, уласна кажучы, чырвонагаловік. У якім месцы ён фіялетавы – загадка. Увогуле, я бы раіў збіраць толькі тыя чырвонагаловікі, што без белых кропачак на шапцы. На ўсякі выпадак.
Такім, на мой погляд, атрымаўся трэці нумар альманаха “На Нёманскай хвалі”. Пачакаем чацвёртага?