Існуе дастаткова сучасных і гістарычных падставаў надаць Гродна «сталічны» стасус — прызнаць яго беларускай сталіцай кавы.
Тым больш, досвед альтэрнатыўнай сталіцы ў горада немалы. Яго называлі і першай сталіцай БНР, і другой сталіцай ВКЛ, і трэцяй сталіцай Рэчы Паспалітай і нават — культурнай сталіцай Беларусі.
Для тых, хто дачытае артыкул да канца, ёсць бонус — зніжка на фірмовую гродзенскую каву!
1. Кава — connecting people
Такі сталічны статус, меркаваннем гісторыка і культуролага Алеся Белага, мог бы стаць для горада адметным турыстычным брэндам.
«Не афіцыёзным, каторы фармальна прызначылі і ўзгадваюць раз на год, каб адсправаздачыцца на паперы, але такім, што насамрэч праходзіць праз свядомасць гараджан і выбудоўвае імідж горада».
Да таго ж, гэтым беларускі Гродна нагадвае ўкраінскі Львоў, горад напрацягу ўжо некалькіх стагоддзяў «самапрадукуе» ўласную кававую ідэнтычнасць.
«Гэта не азначае, што трэба наўпрост іх захады малпаваць, але самы час пашукаць у тым кірунку свае падыходы», — раіць гісторык. Гродзенская кава мае ўсе шансы, каб стаць новай гродзенскай «кропкай зборкі» і аб’яднаць вакол сябе кавярні і турфірмы, гісторыкаў і супрацоўнікаў культуры, гараджан і гасцей горада.
[irp posts="6267″ name="Помнік каралю, незвычайныя кавярні і ратуша. 5 ідэй са Львова, што не зашкодзілі б і ў Гродне"]
Тым больш, у хуткім часе Гродна можа адзначыць годны кававы юбілей — 250-годдзе першага пісьмовага ўзгадвання мясцовага кафенгаўза. Да слова, адшукала знакавую звестку гродзенская даследчыца Наталля Сліж.
2. Быў кафенгаўз, бо жыў Тызенгаўз
«Можа, дзе яшчэ на гэтых землях і пілі каву раней за гродзенцаў, але „сіе навуцы невядома“, — „уключае гісторыка“ Наталля Сліж. — Гродна ў гэтым сэнсе пашанцавала, ён адзін з самых даследаваных беларускіх гарадоў».
Разам з кавай з’явілася і шмат новых рэчаў і прыстасаванняў для яе спажывання і гатавання. У палацах магнатаў будаваліся адмысловыя печкі для абсушвання зерня і гатавання кавы, з’явіліся млынкі і цэлыя наборы посуду для сервіроўкі кавы.
«XVIII стагоддзе ўвогуле больш „гарадское“ і „культурнае“. Да таго ж, заходнія майстры прыехалі да нас рабіць бізнес, а кава лепш, чым алкаголь, пасавала да дзелавых камунікацый і светскіх размоваў».
Першая гродзенская хваля захаплення кавай сышла разам з Антоніем Тызенгаўзам. Каралеўскі падскарбій атрымаў адстаўку ў 1780, а кафенгаўзы пад канец стагоддзя былі перапрафіляваны ў корчмы.
Але кава моцна пусціла карэнне ў побыт гарадзенцаў, бо напачатку XX стагоддзя над гродзенскімі вуліцамі ізноў лунаў яе водар. «Той кавы зараз не пакаштуеш», — кажа гісторык Андрэй Вашкевіч, але ён мае што распавесці пра кавярні пачатку ХХ стагоддзя.
3. «Міжваенная» кава пачатку ХХ стагоддзя
«У гэты час гродзенцы пілі каву досыць актыўна, — кажа гісторык. — Ужыванне кавы было больш распаўсюджана сярод шляхты і багацейшага мяшчанства».
Магчымасць выйсці на каву «ў горад» таксама была, хаця кавярняў і цукерняў было не так шмат. Асноўную частку установаў харчавання ў міжваенным Гродне складалі шынкі і танныя рэстараны.
Адной з самых папулярных была кавярня Напалеона Катоўскага. Яна пачала працу ў гады Першай сусветнай вайны і праіснавала да сярэдзіны 20-х гадоў ХХ стагоддзя. Знаходзілася кавярня ў вялікім будынку з вокнамі-вітрынамі на рагу сучасных вуліц Найдуса і Савецкай. У свой час яна лічылася самай саліднай і нават элітнай кавярняй горада.
Яшчэ адным месцам, дзе падавалі каву, была бузярня «Орыент», што мясцілася на рагу сучасных вуліц Ажэшкі, Сацыялістычнай і Віленскай. Да кавы там быў вялікі выбар слодычаў.
[irp posts="40 675″ name="Смачная гісторыя: як усходнія слодычы з Гродна перамагалі на выставах у Францыі"]
У 30-х гадах найлепшым месцам на каву лічылася кавярня «Стамбул». Паміж сабой гродзенцы называлі яе «турэцкай», ці па-просту — «у турка». Знаходзіўся «Стамбул» там, дзе сёння ЗАГС.
4. Кавярні, як прыемны рытуал у штодзённасці
Што да пераемнасці кававых традыцый у сучаснасці, то апошнія некалькі гадоў у Гродне назіраецца яе сапраўдны рэнесанс. У горадзе з’явілася шмат новых кавярняў на розны густ і нават уласная марка кавы — Horodnia.
«Культура кавы і кавярні вельмі запатрабаваныя ў Гродне, — разважае барыста з „Нашай кавы“ Аляксей. — За два гады, што працуе наша кавярня, яна стала натуральнай часткай гарадскога асяроддзя. З’явіліся пастаянныя кліенты, ёсць новыя наведвальнікі.
У кавярню заглядаюць не проста пасядзець ці пагрэцца, а яшчэ і падзяліцца кавалачкам душы.
Бывае, прыходжу на працу, аглядаюся, а тут усе свае, усіх ведаю — гэта вельмі прыемна».
[irp posts="4823″ name=" Кавярня гэта не толькі кава". Дзмітрый Захарка пра кававую культуру, беларускамоўнасць і перспектывы Замкавай вуліцы"]
У гарадскім кантэксце сёняшняга Гродна кавярні робяцца ўсё больш арганічнай часткай жыцця. Сюды заходзяць рана ідучы на працу, ці нават адмыслова прыходзяць у кавярню, каб папрацаваць.
«Выглядае на тое, што для многіх гродзенцаў наведванне кавярняў стала пэўнай звычкай, такім прыемным рытуалам працоўнага і выходнага дня».
5. Гродзенская кава — варыянт «для большасці»
Пра тое, што ў Гродне любяць і разумеюць каву, як нідзе больш, сведчыць і факт, што толькі тут ёсць свая, гродзенская кава — Horodnia.
З прафесійнай цікавасцю назіраючы за трэндамі спажывання кавы, Вадзім Якута адзначае — за апошнія гады ў Гродне назіраецца рост продажаў натуральнай меленай і кавы ў зернях, а таксама продажы кава-машын.
Што да фірмовай гродзенскай кавы, то яе Вадзім акрэслівае, як «каву для большасці». Складаецца яна з арабікі і рабусты ў роўных прапорцыях. Набыць фірмовы прадукт можна толькі ў Гродзенскім рэгіёне, праз прадстаўнікоў кампаніі ці непасрэдна ў офісе.
«З культурай кавы ў Гродне ўсё добра. Не тое, што раней, калі замовіўшы эспрэса, дзівіліся малому кубку і не ведалі што з ім рабіць. Зараз гродзенцы ў каве разбіраюцца».
Чытачы Hrodna.life маюць магчымасць набыць каву Horodnia са зніжкай 5% пры пакупцы ў офісе кампаніі (Сацыялістычная, 38). Проста трэба сказаць, што чыталі пра гродзенскую каву на нашым партале. Таксама кожнага пакупніка пачастуюць кубкам свежапрыгатаванай кавы.