Забароненыя вершы Франчэска Пятраркі, прыжыццёвае выданне Марціна Лютэра, кнігі з гродзенскай каралеўскай друкарні і кнігі каралеўскіх асобаў. Да 500-годдзя беларускага кнігадруку гродзенскі гісторыка-археалагічны музей прыадкрыў сховішчы, каб прадэманстраваць найстарэйшыя кнігі шырокай публіцы.
«Кнігазбор Гродзенскага музея называюць трэцім па каштоўнасці ў краіне. Багацейшую калекцыю маюць толькі Нацыянальная бібліятэка і бібліятэка Акадэміі навук. У Гродне захоўваецца каля 20 000 старадрукаваных кніг і каля 12 000 рэдкіх перыядычных выданняў», — расказала Алена Развановіч, загадчыца аддзела рэдкай кнігі. Паводле яе экскурсіі Hrodna.life склаў ТОП-10 экспанатаў і цікавых фактаў, дзеля каторых варта наведаць выставу.
1.
Сярод самых рэдкіх экспанатаў выставы — інкунабулы — першыя друкаваныя кнігі, выдадзеныя на пачатку кнігадруку ў XV стагоддзі. На выставе можна пабачыць інкунабулу 1500 года Лейпцыгскага выдання «Падручнік па логіцы"/ Аўтар кнігі - прафесар Кракаўскага ўніверсітэта Ян Глагоўскі. Яго лекцыі па філасофіі Арыстоцеля слухалі ў студэнтскія гады Капернік і Скарына.
2.
Першыя кнігі не мелі вокладак і уяўлялі сабою проста стос старонак. Пераплятаць кнігу трэба было самастойна і за свой кошт. Больш заможныя чытачы замаўлялі багатыя вокладкі з інкрустацыяй і каштоўнай аздобай, бяднейшыя — выкарыстоўвалі больш танныя матэрыялы і часта перапляталі кнігі самастойна.
3.
У экспазіцыі ёсць прыжыццёвае выданне «Тэзісаў» Марціна Лютэра, з якіх пачалася рэфармацыя заходняй царквы. Марцін Лютэр, таксама як і Скарына, пераклаў Біблію на родную мову. Праўда на тры гады пазней за беларускага першадрукара. Ёсць падставы меркаваць, што яны сустракаліся. Ва ўспамінах Філіпа Меланхтона, паплечніка Марціна Лютэра, знойдзены запіс аб сустрэчы з доктарам медыцыны Францішкам Літвінам, каторым з вялікай доляй верагоднасці мог быць Скарына.
4.
На выставе прадстаўлена пяць палеатыпаў - еўрапейскіх друкаваных выданняў першай паловы XVI стагоддзя. Сярод іх «Партрэты знакамітых людзей» выдання сябра Рафаэля, Андрэа Фульбіо. Кніга выдадзена ў 1517 годзе і ўтрымлівае на 228 старонках 190 ксілагравюр выбітных асобаў Дрэўняга Рыма і Грэцыі. Можна сказаць, што гэта адзін з першых каталогаў па нумізматыцы.
[irp posts="10 680″ name="Вечны каляндар з Гродзенскага музея выдалі 200 гадоў таму дзякуючы краўдфандынгу"]
5.
Альдынамі знаўцы даўніх кніг называюць кнігі, выдадзеныя знакамітым друкаром часоў ранняга рэнесансу Альдам Мануцыям. Менавіта ён першым пачаў першым друкаваць кнігі невялікага памеру і ўвёў пагінацыю — нумарацыю старонак. Яшчэ адзін падарунак ад Альда Мануцыя, курсіўны шрыфт, дайшоў да нашых дзён. У вітрынах выставы можна пабачыць першыя кнігі, надрукаваныя гэтым элегантным шрыфтам. Да слова, Альд Мануцый выкарыстоўваў курсіў дзеля эканоміі - месца і сродкаў. Ён першым сярод выдаўцоў пачаў друкаваць кнігі невялікага памеру. Гэта адразу ж зрабіла выданні больш таннымі і праз тое вельмі папулярнымі.
6.
Першы бестсэлер таксама выйшаў з друкарні Альда Мануцыя. Ім сталі «Італьянскія вершы» Франчэска Пятраркі, выдадзеныя ў маленькім фармаце. Чытачы раскупілі 100 000 асобнікаў накладу. Пазнейшыя выдаўцы зменшылі кнігі яшчэ больш і праз гэта нават змянілі моду на адзенне. На ім з’явіліся адмысловыя кішэні для кніг.
7.
Забароненая літаратура XVI стагоддзя таксама прадстаўлена на выставе. Сярод такіх кніг — «Спавядальнік для святароў» спаленага ерэтыка Іераніма Саванаролы і… зборнік вершаў Франчэска Пятраркі. Надпіс на зборніку «Асцярожна! Ерась!» сведчыць, што кніга была ўнесена ў «Індэкс забароненых кніг» Рымскай каталіцкай царквы. Большасць такіх кніг сканчалі сваё існаванне ў вогнішчах інквізіцыі, але частка захавалася ў закрытых сховішчах царкоўных бібліятэк.
8.
Грунтоўныя тлумачальныя слоўнікі адмыслоўцы называюць каліпінамі. Гэта слова паходзіць ад імені выдаўца Амбросія Каліпіны. Усё жыццё ён працаваў над укладаннем тлумачальнага слоўніка на 11 мовах і пад канец свайго веку страціў зрок ад натужнай працы. У экспазіцыі можна пабачыць скарочаны варыянт каліпіны — на васьмі мовах.
9.
Паслядоўнікамі Скарыны ў Вялікім Княстве Літоўскім сталі браты Мамонічы з Вільні. У друкарні Лявона Мамоніча у 1588 годзе быў надрукаваны статут ВКЛ, а ў 1623 — Трыбунал. На выставе прадстаўлены Трыбунал надрукаваны ў 1623 годзе ў друкарні Мамоніча.
[irp posts="30 058″ name="Выстава рэдкіх кніг Таямніцы старых пераплётаў" адкрылася ў Новым замку"]
10.
Адзіная сучасная кніга ў экспазіцыі - твор Мікалая Гусоўскага «Песня пра зубра». Кніга надрукавана на паперы ручнога адліву, у лепшых традыцыях старажытных майстроў. Упрыгожваюць яе старонкі гравюры гродзенскага мастака Юрыя Якавенкі.
