Сёння стары парк Жылібера падзяляецца на тры часткі: Швейцарская даліна, публічны парк, дзе спрабуюць адрадзіць батанічны сад, а таксама парк атракцыёнаў. Ландшафтны дызайнер Яна Марчук на лекцыі ў Цэнтры гарадскога жыцця 15 верасня паспрабавала расказаць гродзенцам, як можна вярнуць каштоўнасць старога парка ў Гродне.
Парк Жылібера — прадмет аховы і турботы пра яго
За доўгія гады iснавання парк істотна змяніўся. На працягу двух з паловай стагоддзяў ён перажыў некалькі этапаў грунтоўнай трансфармацыі. Цяперашні выгляд парку амаль нічым не нагадвае пра яго доўгую гісторыю і вялізнае навуковае значэнне, якое ён калісьці меў.
«Гісторыя парку ў цэнтры Гродна пачынаецца з часоў Антонія Тызенгаўза, які ў другой палове 18 стагоддзя заклаў Гарадніцу. У цэнтры Гарадніцы за палацам было адведзенае месца для прагулачнага парку, але сведчанняў, ці быў пабудаваны гэты парк, мы не маем, — распавядае Яна Марчук. — Вядома, што паплечнік Тызенгаўза запрасіў у Гродна прафесара ліёнскага медыцынскага коледжа Жана Эмануэля Жылібера. Неўзабаве навукоўца стварыў на тэрыторыі Гарадніцы батанічны сад — у той час найлепшы ў краіне і адзін з найлепшых у ва ўсёй Еўропе. Сад займаў большую частку тэрыторыі сучаснага парка. Паводле гісторыкаў, у ім было сабрана ад 1500 да 2000 відаў раслін. Калі батанічны сад аднавіць паводле міжнародных правілаў рэстаўрацыі, ён зробіцца вялікай цікавосткай і для гараджан, і для турыстаў-замежнікаў».
Працягнуць адраджэнне батанічнага саду
У апошнія гады гродзенскім краязнаўцам Наталляй Канюк была прадпрынята вялікая колькасць спробаў адрадзіць батанічны сад у парку Жылібера. Наталля Рыгораўна высадзіла мноства новых раслін і кустоў, якія ў свой час былі і ў садзе Жылібера. Але з-за адсутнасці аховы, справа Наталлі Канюк была на мяжы правалу. Нечаканая смерць краязнаўцы ў студзені 2017 года і зусім прыпыніла адраджэнне батанічнага саду.
[irp posts="17 979″ name="Справу Наталлі Канюк працягнуць: у батанічным садзе высадзяць яшчэ 7 раслін"]
Сёння зацікаўленыя ў працягу справы Наталлі Канюк гродзенцы шукаюць спосабы развіцця батанічнага саду ў парку Жылібера, але без належнага ўмяшання гарадскіх уладаў саду проста не выжыць.
[irp posts="18 341″ name="Працягнуць справу бабулі: унук Наталлі Канюк з многімi гродзенцамі папоўніў батанічны сад новымі раслінамі"]
«Памкненні спадарыні Наталлі Канюк аднавіць калекцыю Жылібера неабходна працягваць, і ні ў якім разе нельга страціць тое, што яна напрацавала. На маю думку, ідэю можна пусціць нават вышэй: цалкам аднавіць батанічны сад 18 стагоддзя — але толькі калі будзе дастаткова гістарычных сведчанняў. Дакладна вызначыць планіроўку батанічнага сада дазволяць археалагічныя раскопкі (вядома, калі рэканструкцыі не знішчылі цалкам слой 18 стагоддзя). Таксама патрэбна сістэматызаваць вядомыя архіўныя матэрыялы і адшукаць дадатковыя, каб дакладна ведаць, якія расліны вырошчваў Жылібер у Гродна. Гэта доўгая і карпатлівая праца, але вартая высілкаў і часу, я лічу».
Перанесці атракцыёны
У савецкі час у старым гарадскім парку сталі з’яўляцца першыя атракцыёны, якія прыйшліся па душы шматлікім гараджанам. Але дадзенае новаўвядзенне супярэчыць першапачатковаму прызначэнню парку. Калі раней у парк можна было прыходзіць і адпачываць у яднанні з прыродай, то пасля ўстаноўкі атракцыёнаў ён ператварыўся ў шумнае месца, дзе ўвесь час грае музыка і ідзе гандаль.
«За апошні час было шмат выказванняў на гэтую тэму, але атракцыёны да гэтага часу застаюцца ў парку і гэтае пытанне застаецца для чарговага абмеркавання. Яны, безумоўна патрэбныя гораду. На маю думку, найлепей было б пабудаваць новы прасторны парк забаваў з сучаснымі атракцыёнамі, гульнявымі і спартовымі пляцоўкамі, кафэ і разнастайнай вулічнай ежай. А асноўнымі функцыямі парка Жылібера мусяць быць задавальненні, найперш, эстэтычнага і інтэлектуальнага кшталту і, канешне, адукацыя».
Зрабіць парк месцам, куды можна было б прыходзіць і адпачываць
Сёння пры ўваходзе ў парк маецца інфармацыйная табліца з гісторыяй батанічнага сада ў Гродне. Многія гараджане і турысты, якія бываюць у парку, часта звяртаюць на яе ўвагу, і не разумеюць дзе шукаць стары сад. А яго ўжо не існуе. Апошнія старыя дрэвы, якія памяталі Жылібера былі высечаныя зусім нядаўна. А ў свой час як сад, так і парк, служылі месцам адпачынку гараджан. Часта ў старым парку можна было пачуць не толькі спевы птушак і гукі Гараднічанкi, але і класічную музыку.
Стылёвы ТОП-5 птушак з гарадзенскіх назіранняў у парку Жылібера
«Як было б добра пасля працы або шпацыру па цэнтры Гродна знайсці для сябе ціхі куточак у парку, паслухаць птушак, пачытаць кнігу, адпачыць у спакоі пад разгалістымі дрэвамі. Хочацца, каб парк Жылібера асацыяваўся не з шумнымі забавамі, а з багатай гісторыяй горада і краіны. Каб ён быў месцам для роздумаў, гутарак і назірання за прыродай».
Выкарыстаць былы палац Чацвярцінскіх
Пасля таго, як з былога палаца Чацвярцінскіх з’ехала ваенная камендатура, ён стаў разбурацца. На сённяшні дзень у старым будынку сур’ёзна падтоплены падвалы. Гарадскія ўлады выставілі гэты аб’ект, які будаваўся як медыцынская акадэмія Жылібера, на аўкцыён. Яго кошт сёння складае 1 мільён 200 рублёў.
[irp posts="32 134″ name="Палац канца 18 стагоддзя ў цэнтры Гродна прадаецца з аўкцыёну за 1,2 млн долараў"]
«Палац Чацвярцінскіх — гэта адзiн з лічаных аб’ектаў Гарадніцы, якiя захаваліся да нашага часу. Былую медычную акадэмію і тэрыторыю вакол яе варта ўключыць у паркавую прастору і адкрыць для гараджан. Было б файна вярнуць будынку яго першапачатковую функцыю — адукацыйную — і стварыць там прастору для семінараў і публічных лекцый, размясціць прыватныя школы і студыі для дзяцей і дарослых.»
Даведка
Яна Марчук вырасла ў Гродне. Скончыла Тэхналагічны ўніверсітэт у Мінску (спецыяльнасць садова-паркавае будаўніцтва), а таксама магістратуру ў Вялікабрытаніі па рэстаўрацыі гістарычных паркаў і культурных краявiдаў. Працуе ландшафтным дызайнерам.
