Пасля затрымання ў гродзенцаў Руслана Кулевіча — пераломы абедзвюх рук, у Аляксандра Вараб’ёва зламаныя два рэбры. У Глеба Койпіша — «выцятая рана цемянной вобласці» пасля нападу АМАПа. Медыкі наадрэз адмаўляюцца распавядаць, колькі людзей звярнулася з траўмамі пасля масавых збіванняў вуліцах. Ва УУС Гродзенскай вобласці, СІЗА № 1, РАУСе хаваюць, колькі затрыманых было на вуліцах за папярэднія дні пратэсту. Праваабаронцы налічылі ў Гродне каля 500 такіх людзей. Толькі ў адным гарадскім судзе было 200 спраў з масавых акцый. Карэспандэнт Hrodna.life вывучыў розныя дадзеныя аб затрыманых.
Колькасць затрыманых — «сакрэтная інфармацыя»
З 9 па 14 жніўня ў Гродне і іншых гарадах праходзяць акцыі пратэсту і сходу з уладамі, якія заканчваюцца пагрозамі забастовак. З 9 па 12 жніўня АМАП жорстка затрымліваў удзельнікаў акцый.
Сілавікі прыязджалі да збору людзей у сінім аўтобусе і некалькіх мікрааўтобусах у суправаджэнні міліцыі, аўтазакаў і браняванай тэхнікі. Убачыўшы спецтранспарт, пратэстоўцы разбягаліся.
Супрацоўнікі АМАПу даганялі, штурхалі на зямлю, прыціскалі дубінкай і крычалі «Ляжаць, сука!» і «Мордай у землю!». Пад спецаперацыю АМАПу траплялі выпадковыя мінакі, якія спрабавалі засцерагчыся словамі «Дадому іду!», аўтамабілісты і журналісты. Тым, хто не паспяваў уцячы, заломвалі рукі і вялі ў аўтазак, які ехаў у РАУС Кастрычніцкага раёна, дзе знаходзіцца ІЧУ, альбо ў СІЗА № 1. 10 жніўня аўтазакі прыязджалі «разгружацца» ў СІЗА № 1 кожныя 15−20 хвілін па падліках журналістаў Hrodna.life. Колькі людзей было ў кожным аўтазаку, падлічыць складана: унутры іх ёсць розныя дзяленні + праход. Вядома, што часта магчымую колькасць затрыманых перавышалі: людзям не хапала паветра, яны прасілі вады.
Спісы затрыманых падчас акцый пратэсту з 9 па 12 жніўня Hrodna.life абяцалі вывесіць на сайце УУС Гродзенскага аблвыканкама да 15.00 14 жніўня. Пазней на сайце з’явілася «Гарачая лінія», па тэлефонах якой можна даведацца пра месцазнаходжанне грамадзян, затрыманых за ўдзел у несанкцыянаваных масавых мерапрыемствах па краіне. Спісы не публікуюць, «каб не распаўсюджваць персанальныя дадзеныя». Колькасць затрыманых Hrodna.life так і не паведамілі.
Людзей кожны дзень пасля затрымання звозілі ў ізалятар часовага ўтрымання (ІЧУ), СІЗА № 1 Гродна, у РАУС Ленінскага раёна. Камеры хутка запомніліся і людзей адпраўлялі нават у спартзалы некаторых школ, паведаміў Hrodna.life праваабаронца «Вясны» Уладзімір Хільмановіч.
«Я гэтую інфармацыю не пацвярджаю — у школы, у спартзалы ніхто людзей, якія ўчынілі адміністрацыйнае правапарушэнне, не завозіў», — паведаміў Hrodna.life Яўген Дудко з прэс-службы УУС Гродзенскага аблвыканкама. 8 жніўня некаторых адбываўшых адміністрацыйны арышт у ізалятары часовага ўтрымання Гродна перавялі ў ізалятар Слоніма.
Аляксандр Форысь, начальнік РАУС Кастрычніцкага раёна Гродна, дзе знаходзіцца ІЧУ, адмовіўся ад каментароў і сказаў звяртацца ва УУС Гродзенскага аблвыканкама.
У дзяжурнай СІЗА № 1 паведамілі, што колькасць затрыманых — гэта «сакрэтная інфармацыя». «Назавіце прозвішча — і я скажу вам, ці знаходзіцца гэты чалавек у спісе затрыманых». Даць нумар начальніка турмы Паўла Казакова адмовіліся.
Больш за 200 спраў - толькі ў адным судзе
Пастановы аб меры стрымання дастаўленым у ізалятар часовага ўтрымання вельмі хутка прымалі суддзі Кастрычніцкага раёна, у СІЗА № 1 — Ленінскага. Праваабаронца «Вясны» Уладзімір Хільмановіч назваў гэта «судовым канвеерам». У СІЗА пацвердзілі, што на паседжанні прыязджалі іх суддзі. Вядучы спецыяліст суда Святлана Будзько адмовілася распавядаць Hrodna.life, колькі спраў распачалі паводле арт 23.34 КаАП (Парушэнне парадку арганізацыі або правядзення масавых мерапрыемстваў). «Я не буду вам даваць такую інфармацыю», — паведаміла яна.
— Спраў дастаткова шмат, іх трэба лічыць. Нават не магу прыблізна назваць вам лічбу. Гэта сотні спраў. Тое, што іх каля 200 — гэта дакладна, можа і больш, — распавялі ў судзе Кастрычніцкага раёна. Дакладную інфармацыю можна будзе даведацца у панядзелак, 17 жніўня. Некаторым затрыманымм прысудзілі штрафы ў 15−20 базавых велічынь (405−540 рублёў), некаторым — 5−10 сутак арышту.
Працавала на пасяджэнні пяць-шэсць суддзяў Кастрычніцкага раёна з 10 да 13 жніўня. «Каму прысудзіць штраф, каму арышт, вырашае суддзя. Ёсць абставіны, з улікам якіх накладаецца спагнанне», — растлумачылі ў судзе.
Усе асуджаныя, якія пражываюць у Кастрычніцкім раёне, адбываюць пакаранне ў ізалятары ў Гродне, паведамілі ў судзе. Hrodna.life вядома як мінімум аб некалькіх выпадках, калі гродзенцаў везлі адбываць пакаранне ў выпраўленчую калонію ў Ваўкавыск. У калонію датэлефанавацца не ўдалося. «Суд выносіць пастанову аб накладанні арышту і накіроўвае ў той орган, які складаў адміністрацыйны пратакол, гэта значыць РАУС Кастрычніцкага раёна. А наконт парадку выканання пакаранняў - гэта да РАУСа», — распавялі ў судзе.
14 жніўня прадстаўнік МУС абяцаў падчас прамога эфіру Hrodna.life, што гродзенцаў, затрыманых падчас хваляванняў і вывезеных у калонію Ваўкавыска, прывязуць дадому сілавікі.
Людзей адпусцілі, але могуць арыштаваць зноў
Некаторых затрыманых у Гродне, Мінску і Жодзіна нечакана пачалі адпускаць 13 жніўня, нягледзячы на неадбыты тэрмін. Колькі людзей адпусцілі, колькі пакінулі адбываць тэрмін, невядома.
З некаторых людзей бралі распіскі аб тым, што яны абавязваюцца не ўдзельнічаць у масавых мерапрыемстваў. «Мы бачым, што была заява Караева (генерал-маёр міліцыі, міністр унутраных спраў Рэспублікі Беларусь) і прэзідэнта, якое было агучана праз Качанаву, аб тым, каб разабрацца з незаконна затрыманымі. Гэта абсалютна палітычны крок», — распавяла Hrodna.life праваабаронца Вікторыя Фёдарава з праваабарончай арганізацыі «Прававая ініцыятыва».
Пры гэтым самі пастановы аб арышце не адмянілі - яны маюць сілу год. «Калі вынеслі адміністрацыйныя арышты і людзей вызвалілі, неадбытая частка застаецца „вісець“ на чалавеку і на працягу года яго могуць забраць для адбыцця гэтага арышту. Прыклад — Сяргей Ціханоўскі, якога за зімовыя акцыі арыштавалі ў траўні, калі трэба было падаваць заяву на рэгістрацыю ініцыятыўнай групы», — сказала Вікторыя Фёдарава.
Пастановы можа адмяніць вышэйстаячы суд. Звярнуцца ў інстанцыі трэба на працягу пяці сутак пасля вынясення пастановы.
Актыўны і «малазначны» удзел у акцыі
З некаторымі ўдзельнікамі акцый праводзілі прафілактычныя гутаркі і адпускалі дадому. Іх пачалі праводзіць яшчэ з 9 жніўня, паведамілі ва УУС Гродзенскага аблвыканкама.
— Дастаўляліся грамадзяне, калі яны бралі актыўны ўдзел у правапарушэннях, то пачынаўся адміністрацыйны працэс. А калі былі моманты недаказанасці альбо малазначнасці, з людзьмі праводзілі прафілактычную гутарку аб недапушчальнасці ўдзелу ў такіх мерапрыемствах, і іх адпускалі, яны выходзілі, — паведаміў Hrodna.life Яўген Дудко з прэс-службы УУС Гродзенскага аблвыканкама.
— Як вы вызначалі, было актыўны ўдзел у акцыі або малазначная?
— Ведаеце, гэта я вам асабіста сказаць не магу, таму што я прафілактычныя гутаркі з імі не праводзіў.
12 жніўня прафілактычныя гутаркі правялі з 35−40% затрыманых у РАУСе Ленінскага раёна. Інфармацыі па ўсіх днях у прэс-службы няма.
Траўмы і ўдары — гэта «службовая інфармацыя»
Некаторыя гарадзенцы выйшлі 13 жніўня з ІЧУ з траўмамі. У журналіста Hrodna.life Руслана Кулевіча — пералом абедзвюх рук, аўтамабіліста Аляксандра Вараб’ёва — пералом двух рэбраў. «Затрымлівалі - збівалі, прывозілі - збівалі», — расказваў Руслан пасля вызвалення. Глеба Койпіша збілі 10 жніўня каля «Еўраопта». Дыягназ — «выцятая рана цемянной вобласці злева, чэрапна-мазгавой траўмы не атрымана, удар грудной клеткі злева, удар другога пальца левай ручыцы, <…> гвалтоўнае, уключаючы жорсткае абыходжанне».
Уначы 13 жніўня каля ІЧУ на вул. Акрэсціна ў Мінску родныя затрыманых запісалі крыкі і стогны, віскі і гукі ўдараў. Запісаць такія гукі пад ІЧУ ў Гродне было нельга: родным Руслана Кулевіча паведамілі, што ў выпадку натоўпу ў ІЧУ людзей будуць затрымліваць. 10 жніўня людзей, якія чакалі вызвалення родных, сапраўды затрымлівалі. Пры затрыманні журналісту Яну Роману выбілі чатыры зуба.
У пацыентаў Бальніцы хуткай медыцынскай дапамогі Мінска, якія трапілі туды пасля затрымання і адбыцця пакарання — чэрапна-мазгавая траўма, вывіх пляча і разрыў печані. Сярод іх Аляксей, які не можа ўставаць і спраўляе патрэбу толькі праз катэтар. У мужчын вобласць ягадзіц уся сіняя ад пабояў.
У прыёмнай галоўнага ўрача <альніцы хуткай медыцынскай дапамогі Гродна паведамілі, што па тэлефоне каментароў не даюць. А журналістаў у бальніцу не пусцяць, бо гэта ўстанова закрытага тыпу.
— Каб даць інфармацыю прэсе, трэба ставіць у вядомасць адміністрацыю. Я не ўпаўнаважаны. Інфармацыя ставіцца да медыцынскіх параметрах, таму, напэўна, так будзе правільна, — паведаміў Hrodna.life загадчык траўматалагічнага пункта БХМД Гродна Аляксандр Лагода.
— Але ж вы — загадчык траўмапункта, і менавіта ў вас такая інфармацыя.
— Яны мне дадуць дазвол на гэта. <…> Гэта не сакрэтная інфармацыя, проста некарэктна, абмінаючы адміністрацыю… Гэта заўсёды так было — і па галалёду, і па ўсіх астатніх выпадкаў.
Пасля гэтай размовы Аляксандр Лагода ператэлефанаваў Hrodna.life І сказаў, што такую інфармацыю дае Абласное аддзяленне Міністэрства здароўя. «У нас няма такой інфармацыі, гэтая інфармацыя службовая і яна не ўваходзіць у нашу кампетэнцыю», — паведамілі Hrodna.life там. Хто інфармацыю можа даць, так і не распавялі.
Абскардзіць катаванні і жорсткае абыходжанне ў Беларусі дапамагаюць праваабаронцы з «Прававой ініцыятывы». Яны напісалі алгарытм абскарджання для пацярпелых. З Гродна паведамленняў аб катаваннях да іх пакуль не паступала.
Як зафіксаваць траўмы і абскардзіць дзеянні міліцыі
Ва Упраўленні судова-медыцынскіх экспертыз Hrodna.life адмовіліся даць інфармацыю, як шмат людзей звярнуліся, каб зафіксаваць траўмы. «Часцей за ўсё да нас звяртаюцца праваахоўнікі, каб выявіць тыя ці іншыя пашкоджанні. Магчымыя платныя экспертызы і эксперты не пытаюцца, адкуль траўмы, так што статыстыку мы не зможам даць».
— Следчымі падраздзяленнямі вобласці праводзяцца праверкі па фактах атрымання цялесных пашкоджанняў пры масавых беспарадках, а таксама затрыманняў грамадзян з боку супрацоўнікаў органаў унутраных спраў. У выпадках звароту грамадзян у Следчы камітэт з заявай будуць праводзіцца адпаведныя разгляды, — паведаміла Hrodna.life прэс-сакратар СК Іна Пазняк.
Колькі людзей звярнуліся да іх, у СК не паведамілі.
Праваабаронцы: людзей пазначаюць, як у канцлагеры
Вядома пра сотні арыштаваных і збітых людзей, паведаміў праваабаронца «Вясны» Уладзімір Хільмановіч. Выяўленыя імёны каля 200 з іх — прыкладна паловы. Вядомыя гісторыі, калі людзей збівалі, але не затрымлівалі - гэтыя факты праваабаронцы таксама ўлічваюць. «Не было выканання ні юрыдычных, ні працэсуальных, ні заканадаўчых нормаў. Карны канвеер. Людзям не выдавалі пастановы, пратаколы, забіралі ў іх асабістыя рэчы», — ацаніў сітуацыю Уладзімір Хільмановіч. Акрамя ўдзельнікаў акцыі, затрымлівалі людзей, якія ішлі з працы або здзяйснялі пакупкі ў краме.
Ён распавёў, што праваабаронцам па гарачых лініях кожны дзень паступае сотні званкоў. «Увесь час людзі тэлефануюць, кансультуюцца, распавядаюць свае гісторыі. Мы стараемся фіксаваць спіс і ён далёка не поўны». Імёны ў асноўным даведваюцца па тэлефонах гарачых ліній, ад званкоў журналістаў і знаёмых затрыманых і збітых. Некаторыя яшчэ 13 жніўня не знаходзілі знаёмых. Людзей трымалі ў чатырох-пяці месцах.
— У асноўным людзей трымалі ў РАУСе Кастрычніцкага раёна, СІЗА № 1, ізалятары пагранвойск на вул. Белуша, звозілі і ў спартзалы некаторых школ на Фолюшы. Трымалі ў памяшканнях РАУС, не прызначаных для вялікай колькасці людзей. Некаторых перавозілі ў Ваўкавыск, — паведаміў праваабаронца.
Уладзімір Хільмановіч адзначае раней не фіксаваную сітуацыю, якую называе дзікай. Гаворка ідзе пра «пазначаных «людзей.
— Людзям адзначалі твары зялёнымі і чорнымі маркерамі. Нібыта зялёным колерам пазначаліся людзі, якія аказвалі супраціў або спрабавалі абараняцца. Чорным — тыя, на каго была ўстаноўка затрымліваць. Пасля людзей сартавалі і збівалі ў залежнасці ад адзнак больш жорстка або часцей. Сартаванне, як у канцлагеры.
Hrodna.life вядома пра такія выпадкі - Руслан Кулевіч і Аляксандр Вараб’ёў атрымалі адзнакі ў выглядзе крыжа.
Калі вас збілі і затрымалі, запоўніце форму ад праваабаронцаў «Вясны». Тут падкажуць, куды звярнуцца за дапамогай.
