Транслітараваць назвы беларускіх геаграфічных аб’ектаў на беларускую лацінку зараз нельга. Адпаведную пастанову «Аб перадачы назваў геаграфічных аб’ектаў з беларускай і рускай моў на іншыя мовы» апублікавалі 4 красавіка 2023 года.
Як цяпер правільна напісаць лацінскімі літарамі «Шчучыншчына»?
Пры напісанні геаграфічных назваў зараз нельга будзе выкарыстоўваць літары беларускага лацінскага алфавіта. Транслітарацыя павінна адбывацца згодна з табліцай транслітарацыі літар беларускага алфавіта.
Зараз літары «ч», «ш», «ў», «ж», г" будуць перадаваць як «ch», «sh», «w», «zh», «g». Раней для іх выкарыстоўвалі літары «č», «š», «ŭ», «ž» і «h».
Напрыклад:
- Плошча Савецкая — было Płošča Savieckaja — стала Ploshcha Savieckaja
- Плошча Леніна — было Płošča Lienina — стала Ploshcha Lienina
- вуліца Дзяржынскага — было vulica Dziaržynskaha — стала vulica Dziarzhynskaga
- вуліца Дзяржынскага — было vulica Haradničanskaja — стала vulica Garadnichanskaja
- Шчучыншчына — было Ščučynšnčyna — стала Shchuchynshchyna
Згодна з новай пастановай геаграфічныя назвы можна будзе транслітараваць таксама з рускай мовы. Раней транслітарацыя адбывалася толькі з беларускай.
Адкуль узяліся папярэднія правілы
Інструкцыю па транслітарацыі геаграфічных назваў Рэспублікі Беларусь літарамі лацінскага алфавіту зацвердзілі пастановай Дзяржаўнага камітэта па зямельных рэсурсах, геадэзіі і картаграфіі ў 2000 годзе. Яе прынялі як агульнаабавязковую на дзяржаўным узроўні.
У 2007 годзе яе скарэктавалі з улікам асаблівасцяў беларускай мовы. Нормы транслітарацыі распрацавала Нацыянальная акадэмія навук Беларусі. Выдалі і адмысловыя даведнікі - «Назвы населеных пунктаў», у якіх замацавана правільнае напісанне назваў вёсак, мястэчак, гарадоў.
У лютым 2013 года інструкцыю рэкамендавала Арганізацыя Аб’яднаных Нацый для прыняцця ў якасці міжнароднай сістэмы раманізацыі беларускіх геаграфічных назваў.
Прычына зменаў - прарасійскія актывісты?
У жніўні 2022 года прарасійская актывістка Вольга Бондарава запрашала ахвотных падтрымаць ініцыятыаву аб прыбранні з указальнікаў дублявання гарадскіх назваў лацінкай. «Разам абаронім краіну ад калабарацыяналістаў!» — пісала яна тады.
Чытайце таксама: Гродзенская актывістка Бондарава хоча прыбраць з указальнікаў дубляванне гарадскіх назваў лацінкай
У студзені 2023 года ў сеціва трапіў дакумент, які сведчыў пра рашэнне беларускіх уладаў адмовіцца ад лацінкі ў транслітарацыі геаграфічных назваў. Прычынай тады назвалі неабходнасць умацавання гістарычна-культурнай супольнасці беларускага народа і недапушчэнне прасоўвання чужых пісьмовых традыцый і культурных каштоўнасцяў.
Колькі алфавітаў ёсць у беларускай мове
У беларускай мове існуе тры алфавіты. Першы — беларускі кірылічны алфавіт, якому вучаць у беларускіх школах. Другі - лацінскі алфавіт. На ім выдавалі першую газету на беларускай мове «Мужыцкую праўду», таксама на гэтым алфавіце з 1906 па 1915 год выходзіла газета «Наша Ніва».
Акрамя гэтага, існуе беларускі арабскі алфавіт. Ім карысталіся беларуска-літоўскія татары, якія жылі ў Вялікім княстве літоўскім. З часам яны перасталі выкарыстоўваць сваю мову і перайшлі на беларускую, якую запісвалі арабскім алфавітам.
