Новыя кварталы псуюць від на гістарычны цэнтр Гродна. З-за гэтага Каложскую царкву могуць не ўключыць у спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Такое меркаванне выказаў у сваім блогу гродзенскі гісторык і краязнаўца Мечыслаў Супрон.

Хмарачосы супраць гісторыі?

Гістарычны цэнтр Гродна апынуўся ў коле новабудаў. Вакол старога горада будуюць або плануюць будаваць дамы ў 9, 14 і 19 паверхаў. Гэта, на думку Мечыслава Супрона, парушае архітэктурнае асяроддзе гістарычнай часткі Гродна. Захаванасць гэтага асяроддзя — адзін з галоўных крытэраў уключэння аб’ектаў у спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА.

Каложская (Барысаглебская) царква — намінант на ўключэнне ў спіс сусветнай спадчыны ЮНЕСКА. Аднойчы яна ўжо была на мяжы выключэння з прэтэндэнтаў - падчас капітальнага рамонту ў 2018 годзе. Па першапачатковым праекце меркавалася поўная рэканструкцыя храма ХІІ стагоддзя з выкарыстаннем газасілікатных блокаў. Тады гісторыкам і архітэктарам удалося адстаяць варыянт асцярожнай рэканструкцыі з захаваннем драўляных сценаў.

Зараз у Беларусі на ўключэнне ў Спіс ЮНЕСКА прэтэндуюць тры аб’екты: Аўгустоўскі канал, Барысаглебская царква і Спаса-Праабражэнская царква ў Полацку. Над далучанымі да спісу аб’ектамі арганізацыя бярэ шэфства і робіць усё, каб захаваць і папулярызаваць іх.

Коложская церковь Гродно. Фото: Ирина Варкулевич
Каложская царква Гродна. Фота: Ірына Варкулевіч

«Прадугледжана аптымальная паверхавасць»

«Найбольш забойчым для гістарычнага цэнтра нашага горада будзе ўзвядзенне мікрараёна каля вуліцы Вясенняй, — піша Мечыслаў Супрон. — Ідэя працягу праспекта Будаўнікоў да Новага маста добрая сама па сабе. Дрэнна тут — прагнасць чыноўнікаў, якія, імкнучыся выціснуць як мага больш грошай з любой падобнай інвестыцыі,
будуюць велічэзныя і высачэзныя па мерках невялікага абласнога цэнтра дамы».

Гісторык адзначае, што запланаваныя ў гэтым раёне вышынныя дамы будуць узвышацца прама над Каложай і парушаць від на гістарычны Гродна з боку Старога моста.

Чытайце таксама: Закон пра зону: ці дапаможа новы дакумент уратаваць Гродна ад разбурэння

Квартал на 5 тысяч жыхароў у раёне вуліц Каліноўскага і Вясенняй плануюць пабудаваць на месцы прыватных дамоў і аўтастаянак. Згодна з праектам забудовы тут павінны з’явіцца дамы вышынёй ад 3 да 9 паверхаў. У 2017 годзе праводзіліся грамадскія абмеркаванні гэтага праекта. Гродзенцы тады прапаноўвалі абмежаваць колькасць паверхаў дамоў. Але члены Гродзенскага абласнога архітэктурна-горадабудаўнічага савета вырашылі, што «у праекце ўстаноўлена аптымальная паверхавасць дамоў з улікам месца размяшчэння аб’екта праектавання ў сістэме горада і ўлікам фарміравання ў ім паўнавартаснага асяроддзя пражывання». Будаўніцтва квартала плануецца адначасова з пачаткам рэканструкцыі Новага маста.

19-павярховік на Шчорса: «быццам бы не ў цэнтры, але бачны адусюль»

У якасці прыкладу ўмяшання новабудоўляў у архітэктурнае асяроддзе старога Гродна краязнаўца прыводзіць новы 19-павярховік на вуліцы Шчорса:

«Дом быццам бы і не ў цэнтры горада, але бачны адусюль. Напрыклад, на цудоўнай панараме старога Гродна з Новага моста ён тырчыць проста з даху галоўнай харальнай сінагогі. Такая ж сітуацыя з шматпавярховікамі на вуліцы Лідскай. Калі там пачалося ўзвядзенне 7−9- павярховых дамоў - гэта было прымальна: будынкаў не было відаць з цэнтра. Зараз вядзецца будаўніцтва як мінімум двух 19-павярховікаў. Іх бачна з Новага замка, ад драматычнага тэатра і, асабліва, з вуліцы Падольнай пры руху да старых гродзенскіх могілак».

19-этажка на Щорса навсегда испортила вид на исторический центр Гродно. Фото: Мечислав Супрон
19-павярхоўка на Шчорса назаўжды сапсавала выгляд на гістарычны цэнтр Гродна. Фота: Мечыслаў Супрон

Тая ж праблема з занёманскай часткай горада. На думку гісторыка, тут нельга весці шматпавярховую забудову.

Высотка на Гарнавых: «cмяротна сапсуе від з замкаў»

«Раён былога малаказавода па вуліцы Гарнавых не адносіцца да ахоўнай зоны. Яго збіраюцца знесці і пабудаваць там 19-павярховы дом, які смяротна сапсуе від з замкаў. Варта сказаць, што архітэктары знізілі вышыню запланаванага будынка да 14 паверхаў. Аднак што 19, што 14 паверхаў насупраць драмтэатра — гэта, як той казаў, што мёртваму прыпаркі».

Вид на занеманскую часть города с драмтеатра. Фото: Ирина Варкулевич
Від на занёманскую частку горада з драмтэатра. Фота: Ірына Варкулевіч

Мечыслаў Супрон заклікае гарадскія ўлады пры зацвярджэнні падобных рашэнняў задумацца аб гістарычным і культурным кантэксце:

«Замест 3−5 павярховых дамоў у горадзе пачалі ўзводзіць велізарныя вышынныя дамы. Гродна — не мегаполіс, дзе кошт квадратнага метра зямлі каштуе неймаверных грошай. Але навошта ўзводзіць камфортныя малапавярховікі, утульныя таўнхаўсы, калі можна пабудаваць аднатыпныя хмарачосы і зарабіць на гэтым больш грошай з найменшымі выдаткамі. Вельмі хочацца спытаць гарадскія ўлады — ці ўлічваюць яны ў сваіх горадабудаўнічых планах уплыў шматпавярховікаў на гістарычны цэнтр? Магчыма, час спыніць будаваць хоць бы 19-павярховыя дамы ў радыусе гарадской аб’язной дарогі. Плануеце будаваць хмарачос — прыходзьце ў цэнтр і мяркуйце — ці не будзе яго відаць хоць бы з двара Старога Замка!»

Вид на город со Старого моста. Фото: Ирина Новик
Вид на город со Старого моста. Фото: Ирина Новик

Ни «точки Маковского», ни «точки Орды»

Мечислав Супрон приводит в пример исторический центр Варшавы, который включен в список всемирного наследия ЮНЕСКО. Здесь есть так называемая точка Каналетто — место, с которого в XVIII веке итальянский художник Бернардо Белотто, известный под прозвищем Каналетто, писал картины с историческими видами польской столицы. У варшавских архитекторов есть правило: ни одна высотка не должна быть видна с этой точки.

"Хочаце будаваць хмарачос - праверце, ці будзе ён бачны ад замкаў". Гісторык распавёў, чаму новабуды не даюць Каложы трапіць у Спіс спадчыны ЮНЕСКА
Вид на исторический центр Варшавы. Фото: nowawarszawa.pl

Сохранились подобные изображения и с видами Гродно. «Есть прекрасные исторические работы, например гравюры Цюндта или Маковского, рисунки Наполеона Орды или других художников конца XIX века. Однако ни точки Маковского, ни точки Орды нет, и не планируется», — пишет Мечислав Супрон.

Читайте также: