У прэтэндэнтаў на пасаду прэзідэнта былі роўныя магчымасці перамагчы ў выбарах, а людзі, якія кажуць пра фальсіфікацыі, павінны пацвярджаць словы фактамі, сказала кіраўнік абласнога штаба аб’яднання «Белая Русь» Святлана Вараніца. Рэдакцыя Hrodna.life спытала яе пра прымус супрацоўнікаў дзяржпрадпрыемстваў падпісвацца за Лукашэнку і пра арышты Віктара Бабарыкі і Сяргея Ціханоўскага.

Каля 30% ініцыятыўнай групы Лукашэнкі на Гродзеншчыне — людзі з «Белай Русі». У грамадскіх прыёмных арганізацыі збіралі подпісы за дзеючага прэзідэнта, а пасля яго рэгістрацыі на выбарах прыёмныя будуць працаваць як штабы кандыдата. У кожным раёне ад арганізацыі працуюць уласныя каардынатары, а ўсяго ў ініцыятыўнай групе дзеючага прэзідэнта ў краіне — больш за 11 тысяч чалавек. Яе ўзначальвае Міхаіл Орда, старшыня Федэрацыі прафсаюзаў Беларусі.

Чалавек Лукашэнкі

16 чэрвеня ў Гродна прыязджаў прэзідэнт. Вы з ім бачыліся? Што можаце сказаць пра яго сустрэчы з людзьмі ў горадзе?

Я была на гэтай сустрэчы. Мне было цікава, таму што я пільна, уважліва, старонна назіраю за дзейнасцю Лукашэнкі з 1994 года. З той самай пары, калі я ўпершыню яго пачула і ўбачыла ў ходзе перадвыбарчай кампаніі, калі ён сустракаўся з жыхарамі Ваўкавыска. З таго часу я яго чалавек. Ён можа і не ведаць, што я існую.

На сустрэчы я зразумела, што нічога не змянілася: гэта ўсё той жа прэзідэнт, усё той жа моцны лідар, які акумулюе многія веды, многія думкі, часцяком супярэчлівыя. Нам наш суверэнітэт дастаўся без адзінага стрэлу і каб яго захоўваць і ў гэтым шматпалярным свеце лавіраваць — трэба быць чалавекам дзяржаўнага маштабу.
Каб мірна жыць паміж суседзямі, трэба быць стратэгам.

Выбары-2020 і коцікі ў сацсетках

Як вы ацэньваеце пікет па зборы подпісаў за дзеючага прэзідэнта, які прайшоў у Гродне 10 чэрвеня?

Добра, мне спадабалася, было вельмі эмацыйна, было шмат людзей. Подпісы збіралі пяць сябраў ініцыятыўнай групы адначасова. Таму і вялікіх чэргаў не было. А можна стварыць карцінку па-іншаму: адзін чалавек збірае подпісы, усміхаецца, расцягвае, вывучае ўважліва пашпарт. У выніку збіраецца чарга. Людзі, якія маглі прайсці за 15 хвілін, стаяць у чарзе гадзіну.

На пікеце сабралі больш за 600 подпісаў. Лічбу агучыў Міхаіл Орда — яна жалезна была. Не было задачы сабраць пэўную колькасць подпісаў.

Кіраўнік ініцыятыўнай групы агучыў яшчэ да нашага пікету, што колькасць неабходных подпісаў сабрана. Навошта ставіць пікет, калі ўсе, хто хацеў, падпісаўся? Але шмат хто казаў, што за ўсіх кандыдатаў пікеты ёсць, а за Лукашэнку няма, мы пагаварылі і вырашыць зрабіць кансалідаваны пікет «Белай Русі» з «Федэрацыяй прафсаюзаў Беларусі» і БРСМ.

Пікеты па зборы подпісаў шмат подпісаў у прынцыпе не збіраюць. Я не веру, што толькі на пікеце можна сабраць 100 тысяч подпісаў. Гэта трэба папрацаваць. трэба выстаўляцца шмат, масава, бясконца.

У адзін з выхадных чарга, каб падпісацца за Святлану Ціханоўскую, пачыналася ад помніка Фары Вітаўта і заканчвалася каля Фарнага касцёла. Чаму, нават нягледзячы на ​​гэта, вы думаеце, што справа толькі ў колькасці зборшчыкаў подпісаў, а не жадаючых падпісацца?

Мерацца даўжынёй чаргі, напэўна, не зусім супастаўна. Калі ўсе ініцыятыўныя групы здадуць подпісы, а ЦВК зарэгіструе кандыдатаў, будзе зразумела, хто колькі прадставіў подпісаў.

Я нідзе не бачыла ў СМІ, каб ініцыятыўная група той жа Ціханоўскай збірала подпісы па дамах, арганізацыях і за яе ахвотна падпісваліся. Магчыма, гэтая ініцыятыўная група для сябе абрала гэты шлях збору подпісаў (на пікетах — Hrodna.life). B сацсетКах жадаючыя даведаліся графік, прыйшлі, паставілі.

У сацсетках людзі скардзіліся, што іх на працы прымушаюць падпісвацца за дзейнага прэзідэнта.

Вас прымушалі?

Я не працую на дзяржпрадпрыемстве.

Вы сыходзіце ад адказу. Мы свабодныя людзі ў свабоднай краіне. У нас ёсць правы і абавязкі. Не хочаш чагосьці рабіць, што не адпавядае тваім нормам права, этыкі, маралі - не рабі.

Граматная апазіцыя і рэалісты

Людзі кажуць, што баяцца страціць працу, інтэрнат.

Няхай чалавек, які кажа, што «мяне прымусілі, мне пагражалі, шантажавалі», будзе паслядоўным. Звярніся ў органы пракуратуры. І скажы: я, канкрэтны чалавек, вось мой пашпарт, працую там, такі і такая ў такі час у такой форме мне загадала, прасіла, шантажавала.
Ідзі ў суд і давай паказанні і адстойваць сваё права. А калі гэта не робіцца, то выказванне можа быць паклёпам.

• «Намекнули, что могут забрать ребенка». Гродненка, мужа которой задержали с Тихановским, сообщила о давлении
• Гарвыканкам не адказаў на петыцыю Hrodna. life наконт раскладу грамадскага транспарту
• «Ты плохо кончишь». В Гродно дважды напали на активиста, который помогает заключенным
• Па закону — індывідуальны падыход, на практыцы — шаблонная забарона. Гарадзенцу з ДПЦ ізноў адмовілі ў праве кіраваць аўтамабілем

Я таксама размаўляю з людзьмі. «Няхай сыдзе». Добра, няхай сыдзе, а хто прыйдзе? «А я не ведаю». А чаго ты сам хочаш? «А я не ведаю». А як потым мы далей будзем жыць? «А я не ведаю». Тады ты вызначыліся, як ты сам бачыш будучыню сваёй краіны.

І ў апазіцыі ёсць граматныя людзі, якія таксама любяць Беларусь. Яны таксама хочуць, каб было добра. Нашы погляды не супадаюць, але гэта не значыць, што мы павінны варагаваць. Ёсць большасць — ёсць меншасць. Ідзіце ў саветы дэпутатаў, парламент, выціскайце ідэі, пішыце петыцыі, адстойвайце, уключайце нейкія акцыі. Вось, як у Гродне аб’ядналіся па тэме COVID-19.

• Как волонтеры Красного Креста помогают пожилым людям во время COVID-19
• «Врачи на передовой, нам нужно их защитить». Как гродненцы делают для медиков защитные экраны
• «Если врачи вымрут, кто нас будет лечить?» Как гродненцы спасают медиков во время пандемии
• За гродненских волонтеров в хосписе, которые шили комбинезоны для медиков, вступился Мечислав Гой

А каго вы лічыце «граматнай апазіцыяй»?

Нядаўна была выбарчая кампанія па выбарах у парламент. Я ўзначальвала штаб ініцыятыўнай групы Кір'як Ліліі Вацлаваўны (дэпутат Палаты прадстаўнікоў Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь пятага і дзеючага шостага склікання — Hrodna.life) на 51 Гродзенскай-Кастрычніцкай акрузе. У нас на акрузе былі альтэрнатыўныя кандыдаты. Я з задавальненнем глядзела за дзейнасцю групы Вадзіма Саранчукова (намеснік старшыні партыі БНФ, прайграў выбары ў парламент. Зараз займаецца рухам #ByCovid19 у Гродне — Hrodna.life).

А з рэспубліканскіх апазіцыянераў назавеце каго-небудзь?

Я, мабыць, сыду ад адказу.

Калі так шмат людзей падпісалася за дзеючага прэзідэнта, чаму тады ў апытаннях у СМІ Лукашэнка набірае 3−5%?

А хто ім даў магчымасць праводзіць сацапытанні?

Як вы лічыце, у прэтэндэнтаў на пасаду прэзідэнта ў Беларусі роўныя шанцы перамагчы ў выбарах? Чаму?

Я лічу, што ва ўсіх былі роўныя магчымасці. 10 чэрвеня, калі быў пікет за Аляксандра Лукашэнку, былі на Савецкай плошчы і пікеты за Валерыя Цапкалу, і за Віктара Бабарыку, і за Святлану Ціханоўскую. Ініцыятыўная група сама вызначала, якім спосаб яны будуць збіраць подпісы. Ці будуць яны надаваць больш публічнасці шляхам выстаўлення пікетаў, ці будуць хадзіць па дамах грамадзян або па прадпрыемствах.

Што вы адказваеце людзям, якія кажуць, што выбары ў Беларусі фальсіфікуюцца?

У 2015 годзе я была ў выбарчай камісіі на ўчастку ў СШ № 39 Гродна. У толькі што створанай установе адукацыі быў у малады калектыў, куды прыйшлі людзі з розных устаноў адукацыі і не прыцерліся адзін да аднаго. Фармаваліся камісіі ад грамадзян шляхам збору подпісаў, ад розных грамадскіх арганізацый і палітычных партый. Я апынулася на выбарчым участку ў Альшанцы, хоць жыву на Дзевятоўцы. Я там не ведала ні вучняў, ні выкладчыкаў, ні жыхароў. І ўступіць у нейкія дамоўленасці са мной было немагчыма. Я і не ўступала ні ў якія гіпатэтычныя дамоўленасці.

Праца камісіі заключаецца ў тэхнічнай працы. Ёсць нарматыўныя прававыя акты, рашэнні, склад камісіі і яе функцыі і задачы: праверыць спіс выбаршчыкаў, апавясціць іх, прыняць выбаршчыкаў і ўдзельнічаць у падліку галасоў. За пяць хвілін да заканчэння галасавання прыйшлі міжнародныя назіральнікі. Падлік галасоў фіксаваўся з дапамогай відэаздымкі, яны мелі магчымасць падысці да стала, каб назіраць за падлікам галасоў. Яны знаходзіліся на ўчастку аж да вывешвання копіі пратаколу.

І калі сябры камісіі выклалі стосы бюлетэняў за Лукашэнку, Караткевіч, Гайдукевіча, Улаховіча, «супраць усіх» і несапраўдныя бюлетэні, вышыня стосаў адрознівалася ў разы. Нават без абвяшчэння канкрэтных лічбаў было зразумела, што на гэтым участку для галасавання 100% перамог кандыдат з прозвішчам Лукашэнка. Які можа быць сумнеў на гэты конт?

Калі чалавек ведае, што на канкрэтным участку выбары былі сфальсіфікаваныя і не паведаміў у органы пракуратуры, то ты сам вінаваты — ты не данёс пра злачынства. Калі фактаў у яго няма — іншым бокам гэта можа ўспрымацца як паклёп.

Прайшлі пасяджэнні па фарміраванні выбарчых камісій. Самавылучэнцаў, сябраў ініцыятыўных груп альтэрнатыўных кандыдатаў не прапусцілі. Як думаеце, чаму?

Калегіяльны орган мае права прыняць такое рашэнне, зыходзячы з фактаў: ​​вопыту, узросту, досведу ўдзелу чалавека ў выбарчых кампаніях. Ён быў назіральнікам, сябрам ініцыятыўнай групы, членам камісіі нейкага ўзроўню? Наколькі ён валодае палажэннямі Выбарчага кодэкса РБ? Органы, якія фарміруюць камісію,
абавязаны ведаць пра прэтэндэнта ў сябры камісіі.

Калі прэтэндэнтаў было шмат у сябры камісіі, атрымалася, што была канкурэнцыя. Я думаю, што выбіралі, зыходзячы з вопыту работы ў выбарчых кампаніях. Калі б я прымала ўдзел, для мяне меў бы значэнне ўзрост. Людзі, якім толькі споўнілася 18−19 гадоў, яны не атрымалі адукацыі, недастаткова жыццёвага вопыту, вопыту грамадскай дзейнасці, каб асоба была да канца сфармаваная і чалавек меў бы пэўную пазіцыю. У юным узросце шмат максімалізму і рэзкіх меркаванняў. Рэзкасць і максімалізм e такіх прынцыповых пытаннях…

Ці правільна, што ў сябрах участковых камісій і сярод назіральнікаў людзі з адных з тых жа арганізацый?

Няма ніякай супярэчнасці. У іх розныя функцыі і задачы, розныя правы і абавязкі. Назіральнікам можа стаць любы чалавек, які пражывае ў Беларусі. У нас няма абмежаванняў у праве грамадскага аб’яднання або палітычнай партыі накіраваць сваіх назіральнікаў.

Як вы ставіцеся да выказванняў Лукашэнкі? Ён назваў Валерыя Цапкала «кныром» і сказаў, што «Канстытуцыя не напісана пад жанчыну».

Я не бачыла гэтых выказванняў, мне складана ўлавіць іх сутнасць. Наш прэзідэнт можа эмацыйна выказацца, таму што ён эмацыйны чалавек. Але як ён выказаўся ў гэтым канкрэтным выпадку, я не ведаю.

Некаторыя лічаць, што ператрусы ў банку, які раней узначальваў Віктар Бабарыка і затрыманне Сяргея Ціханоўскfuf і яго паплечнікаў, звязаныя з тым, што прэзідэнт прыбірае канкурэнтаў. А вы што думаеце?

Тут катэгорыя дапушчэння: «некаторыя лічаць», «можа быць». Ператрус, затрыманне, прад’яўленне абвінавачвання — працэсуальнае дзеянне. Не варта нічога ацэньваць, пакуль ідуць нейкія працэсуальныя дзеянні.

З нагоды пікету: гэта бязладдзе. Гэта момант, калі пікет перарос у несанкцыянаванае масавае мерапрыемства, якое выходзіць за рамкі выбарчага кодэксу. Сёння каб міліцыянт апынуўся на зямлі? У прававой дзяржаве? Прымяненне сілы кім бы там ні было супраць міліцыянта пры выкананні абавязкаў? Вы пра што, які пікет па зборы подпісаў? Дзякуй, што ў нас не Амерыка. Тварам у асфальт ляжалі бы ўсе. Як сёння можна, на пікеце па зборы подпісаў, куды прыйшлі нашы грамадзяне з пашпартамі аддаць свае подпісы, як можна наогул гэта дапусціць?

Як яны да гэтага даішніка прысталі. Бязладдзе поўнае. Супрацоўнік органаў унутраных спраў пры выкананні праводзіць праверку дакументаў у кіроўцы аўтамабіля. Вы якія адносіны да гэтага маеце? Вы што зладзілі? Падышлі натоўпам, з відэакамерай, пачалі хаміць, сталі абзываць гэтага міліцыянта, відэа выкладваць, стрым, гэта наогул што за самаўпраўства ў Беларусі, дзе нормы права? Як людзі, якія прыйшлі паставіць подпіс, выламалі дзверы ў аўтамабілі, перашкаджаючы кагосьці кудысьці везці?

Я ўжо думкамі жыву ў 10 жніўня, і для мяне вельмі важна, каб спакой у краіне захаваўся. Каб людзі ўзважана падышлі да сваёй аргументацыі, не выходзячы на ​​ўзровень правапарушэнняў.